بهبود عملکرد و بقای سلول های بتای لوزالمعده در مدل دیابتی ناشی از استرپتوزوتوسین به وسیله فراکشن های سم عقرب
جزایر لانگرهانس (لوزالمعده درون ریز) حداقل چهار نوع سلول درون ریز متمایز دارد.سلول های آلفا (مولد گلوکاگون)٬سلول های بتا (مولد انسولین و آمیلین)٬سلولهای دلتا(مولد سوماتواستاتین) و سلولهای F (مولد پلی پپتید لوزالمعده).شایع ترین بیماری لوزالمعده که به دارودرمانی نیاز دارد دیابت است .در دیابت تولید انسولین یا اثر انسولین کاهش میابد.دیابت را میتوان با فرآورده های تزریقی مختلف انسولین و داروهای ضد دیابت غیر انسولینی خوراکی یا تزریقی درمان کرد. دیابت دو نوع اصلی دارد. در دیابت نوع یک، تخریب سلولهای بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می‌شود و در نوع دو، مقاومت پیش رونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلولهای بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود.
در دیابت نوع دو عوامل ژنتیکی، چاقی و کم‌تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند. نوع یک دربرگیرنده ۵–۱۰ درصد از انواع دیابت است، قبلاً واژه دیابت وابسته به انسولین یا دیابت نوجوانی برای این نوع رایج بود. در این نوع از دیابت تخریب سلولی سلولهای بتا در پانکراس اتفاق می‌افتد. علت اصلی از دست رفتن سلولهای β، تخریب سلولی ناشی از واکنش ایمنی سلولی است. شیوع این نوع از دیابت در افرادی که بیماری‌های خودایمن همچون بیماری گریوز، تیروئیدیت هاشیموتو، و بیماری آدیسون دارند بیشتر است. در پی تخریب سلولهای بتا توسط لنفوسیت‌ها ترشح انسولین کاهش می‌یابد تا جایی‌که انسولین موجود نمی‌تواند قند خون را تنظیم کند. معمولاً بعد از از دست رفتن ۸۰ تا ۹۰ درصد از سلولهای بتا است که هایپرگلایسمی اتفاق می‌افتد و دیابت ممکن است تشخیص داده شود.
ریسک بروز دیابت یک را میتوان با بررسی سابقه خانوادگی این بیماری و توجه به سن بروز و جنسیت اعضا درگیر خانواده تخمین زد. همچنین راه‌های دیگری هم برای پیش‌بینی بروز دیابت نوع یک ارائه شده‌است ولی از آنجا که هنوز راهی برای پیشگیری یا متوقف کردن روند بیماری وجود ندارد استراتژی‌های مختلفی که برای تشخیص زودرس دیابت نوع یک وجود دارد ارزش زیادی ندارند.این مطالعه اثرات فراکشن های سم عقرب را در بازسازی سلول های بتای لوزالمعده در موش های دیابتی شده توسط استرپتوزوتوسین(STZ) را مورد بررسی قرار میدهد.فراکشن F1 یک فراکشن غیر توکسیک است که در موش سوری حتی در دوزهای قابل توجه اثر توکسیک ندارد.این فراکشن به طور قابل توجهی حجم توده سلولهای بتا را افزایش و تحمل به گلوکز را در موش های دیابتی شده به استرپتوزوتوسین بهبود میبخشد.در این مطالعه نشان داده شده که تعدادglut2 و nkx6.1 که از مارکرهای مهم و کلیدی سلولهای بتا هستند به طور قابل توجهی به وسیله این فراکشن سم عقرب ترمیم شدند.نتایج نشان داد که فراکشن f1 غیر توکسیک دارای نقش مهمی در بهبود عملکرد و بقای سلول های بتا میباشد.
دکتر محمد نعمتی